Víctor Said Armesto naceu en Pontevedra en 1871; aos poucos meses rompeu o matrimonio dos seus pais Amalia Armesto e Federico Saiz, pasando a tutela aos avós, da alta sociedade pontevedresa, Constantino Armesto e Carmen Aldao, con pazo en Bueu. A súa alta educación, contorneada polo seu tío o filósofo Indalecio Armesto, foi derivando cara á política (liberal), o xornalismo e a literatura. O seu imparable crecemento intelectual levárono por diferentes camiños: cursou Dereito e Filosofía e letras, aínda que dedicou boa parte da súa vida a estudo filolóxico e antropolóxico do rural galego, cunha das coleccións de romances, teatro popular, vocabulario e devanditos, máis interesantes do rural galego. A súa colaboración e amizade con Casto Sampedro Folgar acabaría xuntándoos en cancioneros e noutras iniciativas editoriais de gran transcendencia para os estudos etno de Galicia.
Tras unha fase de activa vida política en Pontevedra e concluíndo as súas vida universitaria ultimando a carreira de dereito en Santiago, viviría desde 1907 dacabalo entre León (onde accedeu á cátedra de Literatura daquel Instituto) e Madrid, onde acabaría tomando posesión da cátedra de literatura galego-portuguesa da Universidade Central, en 1914, sen poder apenas gozar do seu éxito, porque aos poucos meses faleceu. Aquí en Madrid tiña Víctor todos os seus soños depositados: a súa nai, coa que se mantivo entrañablemente unido; a súa familia; o Ateneo, sendo un dos grandes puntais da Institución; os faladoiros literarios; e o teatro, ao que só tardíamente -coa estrea de La flor del agua (con música de Conrado do Campo)- e a prensa, local ou pontevedresa, escribindo colaboracións e notas sobre o divino e o humano, e sendo un dos grandes referentes intelectuais da capital, con amizades en todos as áreas do coñecemento: desde Val Inclán, Azaña, Pérez Galdós, a Condesa de Pardo Bazán, Amadeo Vives, ou Ruperto Chapí, entre outros. Como dicía noutra ocasión “Said fíxose maior tardíamente, vivindo eses poucos anos que quedaron de vida veloz e apaixonadamente”: vestíndose de traxe rexional para cantar con Don Perfecto Feijóo, presentando a Baldomir ou a Dona Emilia no Ateneo, chegando a ser secretario da tribuna literaria da institución.
Con todo, o núcleo da súa vida de romance (como eu titulei a súa monografía) e a súa divulgación debida e ben merecida, tras alcanzar a soñada cátedra, foise diluíndo tras a súa temperá morte aos 43 anos; e Said desapareceu do discurso da historia de Galicia. As súas obras, as que tiña preparadas, desapareceron do seu escritorio e ninguén se faría eco -ata a actualidade- dunha vida de “estrela fugaz” do pensamento que brillo intensamente. O que, por méritos propios -do feito e do que deixou por facer- representado sido para Galicia unha ponte intelectual e un líder da modernidade.
Carlos Villanueva Abelairas
